تاریخ بیستون

ا

 

تاریخ بیستون

 

استان تاریخی کرمانشاه همچون دیگر نقاط کشور کهنسال ما آثاری از روزگار مجد و عظمت یران را در سینه کوه ها و پهن دشت های خود محفوظ کرده است.این استان بدون وقفه در ادوار مختلف تاریخ مورد سکونت قرار گرفته است.تمامی مراحل و ادوار زندگی انسان از عهد حجر تا دوره های تمدنی پیش از تاریخ و سپس تا تشکیل حکومت های بزرگ سیر تطور خویش را در این محدوده طی کرده است .به طوریکه غار شکارچیان بیستون نکات جالبی را درباره سابقه زندگی بشری در دوران پارینه سنگی در ایران روشن می کند. در هزاره چهارم پیش از میلاد استان کرمانشاه یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی بوده و بازرگانان آن با بازرگانان شوشی و بین النهرینی به داد و ستد و مبادله کالا مشغول بودند.حضور بازارهایی در گودین کنگاور و چغاگاوانه اسلام آباد از آن دوره شاهدی بر این مدعا است. در دوره هخامنشی با عبور جاده شاهی که یک رشته آن اکباتان را به بابل وصل می کرد بر رونق و آبادانی این منطقه افزوده شد .پس از انقراض هخامنشیان، در دوره سلوکی مناطقی از کرمانشاه چون بیستون و دینور محل حضور کلنی های یونانی بوده ولی دیری نپائید که اشکانیان آنان را شکست داده و در این منطقه حضور پیدا کردند.نقش برجسته های اشکانی در بیستون بیانگر این موضوع است.در این دوره بیستون یکی از مراکز مهم دوره اشکانی محسوب می شده است. ناحیه باستانی بیستون که درکنار جاده باستانی ابریشم و محل راههای تلاقی غرب ایران واقع شده یکی از جاذبه های تاریخی- طبیعی استان کرمانشاه است که هرساله پذیرای تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی است.از مهمترین آثار این مجموعه میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: کوه بیستون، غارهای پیش از تاریخ بیستون، کتیبه داریوش، مجسمه هرکول، نقش بلاش، نیایشگاه مادی، نقش گودرز، دیواره تراش خورده عظیم معروف به فرهاد تراش، سد ساسانی، کاخ ساسانی و پل خسرو و چندین بنا از دوره صفوی  .  نقش برجسته و کتیبه داریوش یکم   که یکی از با ارزش ترین یادگارهای ادبی و تاریخی ایران است در 30 کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه بر روی صخره معروف به بیستون حجاری شده است.از این کوه در متون تاریخی به نام های بغستان به معنی جایگاه خدایان، بهیستان، بهیستون، بهستون، بهستان و بیستون یاد شده است  .   سنگ نگاره داریوش به طول 6 متر و به عرض 3/20 متر است. در این سنگ نگاره، تصویر داریوش به ارتفاع 1/78 متر در سمت چپ صحنه حجاری شده است.وی تاج کنگره داری بر سر و پیراهن بلندی بر تن دارد.ریش او مجعد به صورت چهار گوش است.همچنین موهای مجعدش در پشت سر جمع شده است.او دست راست را به علامت احترام بالا برده و در دست چپش کمانی را گرفته است.همچنین در پائین نقش برجسته داریوش یکم، نقش برجسته ای از زمان مهرداد دوم به یادگار مانده که متعلق به سال 123 ق.م تا 110 ق.م است.در این صحنه در برابر مهرداد دوم چهار نفر از ساتراپ های محلی به ترتیب اهمیت و جایگاه در پشت سر هم قرار دارد که نیم رخشان به سوی مهرداد و مهرداد هم نیمی از صورتش به طرف آنهاست و دست راست خود را به حالت احترام بالا برده است  .  در قسمت شرقی نقش برجسته مهرداد دوم، بر روی همان صخره نقش گودرز دوم (46 - 51 م) همراه با کتیبه ای به خط یونانی حجاری شده است.در این نقش برجسته صحنه پیروزی گودرز دوم را بر رقیبش مهرداد نشان می دهد.شخصیت اصلی این صحنه، گودرز است که سوار بر اسب، با نیزه ای بر دشمن حمله  و او را از اسب سرنگون کرده است.    در بالای سر گودرز الهه نیکه در حال پرواز بوده و تاج گلی در دست گرفته است.در پشت سرشان یک سوار نیزه به دست خیز برداشته است و در پائین آن سوار دیگری دیده می شود  .  این نقش برجسته دارای کتیبه ای به خط یونانی است. مضمون کتیبه به نوشته جکسن چنین است: " مهرداد پارسی ... گودرز شاه شاهان پسر گیو". در دامنه کوه بیستون و در قسمت شمال شرقی نقش برجسته گودرز، تخته سنگی به شکل چهار ضلعی نامنظم دیده می شود که در سه طرف آن نقوشی حجاری شده است.نقش وسطی، شاه اشکانی را به حالت تمام رخ نشان می دهد. او گردنبندی بر گردن و کمربندی به کمر بسته، لباس او از پائین به بالا تنگ و چسبان و شلوار گشادی پوشیده است که در قسمت مچ پا بسته شده است.این شخص پیاله ای در دست چپ دارد و دست راست را به طرف آتشدان دراز کرده است  .  بر روی این آتشدان، کتیبه ای به خط پهلوی اشکانی به این مضمون نقر شده است : " این پیکره ولخش شاهنشاه پسر ولخش شاهنشاه نوه ... " بعلت محو بودن آخر کتیبه مشخص نیست که این تصویر متعلق به کدام بلاش است  .  نقش برجسته هرکول که در سال 1337 ش به هنگام احداث جاده همدان - کرمانشاه شناسایی شد، مرد نیرومند کاملا عریانی را به صورت لمیده بر روی نقش شیری در حال استراحت در زیر سایه درختی نشان می دهد. او به پهلوی چپ به طور نیم خیز به آرنج تکیه کرده و در دست چپش پیاله ای دیده می شود که تا نزدیک صورت نگه داشته است.این شخص دست راستش را روی پای راست قرار داده و پای چپش را تکیه گاه پای دیگرش کرده است  .  در پشت سر این شخصیت، نقوش و کتیبه ای حجاری شده است.این نقوش شامل درختی است که بر شاخه آن کمان دان و تیردانی آویزان است و در کنار درخت گرز مخروطی شکل گره داری نقش شده است .کتیبه به خط یونانی در هفت سطر بر روی لوحی که نمای آن به شکل معابد یونانی ( سنتوری شکل ) است، نوشته شده است.مضمون این کتیبه چنین است: " به سال 164 ماه پانه موی هرکول فاتح درخشان به وسیله هیاکنیتوس پسر پانتیاخوس به سبب نجات کل امن فرمانده کل این مراسم برپا شد.  " از دیگر آثار محوطه تاریخی بیستون که می توان نام برد عبارتند از: 
- بنای بیستون که در شمال کاروانسرای صفوی بیستون و در روبروی فرهادتراش در زیر جاده قدیمی همدان-کرمانشاه قرار دارد. 
-  سراب بیستون که در 30 کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه و در دامنه کوه بیستون واقع شده است.
-  پل خسرو که در 2 کیلومتری جنوب غربی شهر بیستون و بر سر راه قدیمی که از بیستون به تخت شیرین و سرماج می رود، بر روی رودخانه گاماسیاب ساخته شده است.پل خسرو به طول 152/80 متر و عرض 7/20 متر می باشد که شامل 9 پایه و 10 دهانه است.  
- غار شکارچیان بیستون که در شمال مجسمه هرکول قرار دارد. 
-  نیایشگاه مادی بیستون: در زیر کتیبه و نقش برجسته داریوش یکم در بیستون، بقایایی از یک بنای سنگی وجود دارد. 
-  پل بیستون در حاشیه شرقی شهر بیستون و بر روی رودخانه دینور آب واقع شده است.این پل به نام های پل کهنه، پل شاه عباسی، پل صفوی، پل نادر آباد و دینور آب معروف است. غار تاریک بیستون و رشته کوه پراو، که در امتداد ارتفاعات الوند است که با جهت شمال غربی به طرف کوه های طاق بستان پیش می رود.کوه بیستون بلندترین کوه این رشته کوه است. 
-کاروانسرای بیستون در 30 کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و در محل روستای بیستون کهنه، واقع شده است.
-  پل میان راهان که در جنوب دهکده میان راهان، بر سر راه بیستون به سنقر بر روی رودخانه دینور آب ساخته شده است.بنای اصلی این پل منسوب به دوره صفوی است. 
-  پل نوژی وران که در اراضی روستای نوژی وران (نجوبران) و بر سر راه بیستون به سنقر ساخته شده که بنای اصلی آن منسوب به دوره صفوی است  .   این آثار بسیار ارزشمند و در نوع خود بی نظیرند، اما عامل اصلی در به وجود آمدن آنها طبیعت زیبا و عناصر مهم حیات، از قبیل آب فراوان، هوای مطلوب، کوه های سربه فلک کشیده و دشت های حاصلخیز بوده و تجلی خلاقیت و خلقت بی همتای خداوند آسمان ها و زمین است که مخلوق خود را به وجد آورده تا این چنین آثار گرانبهایی را در این منطقه از خود باقی گذارد  .   شرایط اقلیمی بیستون رشته کوه زاگرس و گسل مشهور آن، دشتی حاصلخیز، چشمه ها و سراب های خروشان و زیبا و از طرفی ارتفاع کوه آن است که سبب شده تا هوای پاک و مفرح، آسمانی آبی و شفاف و چشم اندازهای بسیار زیبایی از کوه و دشت در این منطقه داشته باشیم. بنابراین پتانسیل های بالقوه طبیعی این منطقه شرایط مناسبی را برای توسعه گردشگری چه ازنظر تاریخی، فرهنگی و چه ازجهت اکوتوریسم به وجود آورده است  .   این منطقه قابلیت های ویژه ای را در توسعه گردشگری روستایی ازجمله روستاهای کمیجه، گرگیوند، سمنگان و دستجرده، توسعه گردشگری فرهنگی از طریق شیوه های معیشتی صنایع دستی، کوچ عشایر، توسعه گردشگری ورزشی از طریق کوهپیمایی، کوه نوردی، صخره نوردی، ایجاد تسهیلات برای ماهیگیری، قایقرانی، کایت سواری، توسعه گردشگری علمی و پژوهشی در زمینه های گیاه شناسی بحث گیاه دارویی، زمین شناسی، جانورشناسی، باستان شناسی دارد که می توان مفصل در مباحثی چون آب و هوای اقلیم بیستون، پتانسیل های طبیعی از قبیل دشت بیستون، رودخانه های بیستون، چشم اندازهای بیستون، سراب ها و غارهای بیستون به یکایک آنها پرداخت و در مجموع توانمندی های بسیار عظیم بالقوه ای در این منطقه نهفته که برای بالفعل کردن آن نیاز به پژوهش و مطالعات در حوزه های مختلف و در نتیجه تشکیل یک کمیته کارشناسی در رشته های مختلف است تا علاوه بر معرفی شایسته این توانمندی ها بتوان در جهت جذب گردشگران داخلی و خارجی و در نهایت بهره برداری بهینه از آنها به توسعه صنعت توریسم در منطقه و کشور پرداخت.